Handreiking Adviesstelsel omgevingskwaliteit

Het denken over kwaliteitsbeleid is in volle gang. De hulp in de vorm van de Handreiking Adviesstelsel voor omgevingskwaliteit is door gemeenten, regionale welstandsorganisaties en anderen verwelkomd. 

In januari publiceerden Vereniging Nederlandse Gemeenten, Rijksdienst Cultureel Erfgoed en Federatie Ruimtelijke Kwaliteit de handreiking Adviesstelsel voor omgevingskwaliteit, onder redactie van José van Campen. De handreiking is hulpmiddel bij het vormgeven aan onafhankelijke kwaliteitsadvisering onder de Omgevingswet.

Immers, voordat de Omgevingswet op 1 januari 2021 in gaat moet de gemeente een instellingsbesluit genomen hebben voor de gemeentelijke adviescommissie als opvolger van de huidige advisering over welstand en monumenten.
Alle overwegingen en varianten die een rol spelen bij het vormgeven van het adviesstelsel voor omgevingskwaliteit zijn te vinden in dit eerste deel van de handreiking. Voor omgevingskwaliteit staan de gemeenten zelf aan de lat. Het Rijk vindt kwaliteit belangrijk - het is naast veiligheid en gezondheid het hoofddoel van de wet en in de Omgevingsvisie is het benoemd als ‘nationaal belang’ – maar heeft er geen eisen en criteria voor opgesteld.
De Omgevingswet verlangt van de gemeenten om er een specifieke invulling aan te geven die aansluit bij de lokale bijzonderheden, opdat die doelstelling gehaald wordt en het nationale belang niet geschaad. 
De handreiking beschrijft hoe het stelsel er binnen de gemeente uit kan zien en welke keuzes gemaakt kunnen worden. Daar is veel belangstelling voor. Regionale organisaties voor ruimtelijke kwaliteit hanteren de handreiking in hun gesprekken met gemeenten; de Vereniging van Friese gemeenten organiseerde in februari een bijeenkomst over de handreiking; hetzelfde deed de Federatie Grote Monumentengemeenten. Diverse steden zijn al ver gevorderd in de voorbereiding van een instellingsbesluit. 

Het is wenselijk dat er in de gemeenteraden een gesprek op gang komt over de vragen: ‘hoe geven wij vorm aan ruimtelijke kwaliteit, op welke manier betrekken wij daar externe adviseurs en adviesorganen bij, en waar adviseren die dan over?’. Voor een dergelijk gesprek in de gemeenteraad geeft de handreiking de agenda.

Modelteksten
Er volgt nog een tweede deel van de handreiking, die de vorm krijgt van een modelverordening of modelinstellingsbesluit met tekstvoorbeelden. Dit tweede deel bevat uitwerkingen van zowel de letter als van de geest van de Omgevingswet, dat wil zeggen: zowel van de wettelijk voorgeschreven commissie als van de keuzes die de gemeente maakt voor de bevordering van omgevingskwaliteit.  De initiatiefnemers van de handreiking hebben meer tijd nodig om die modelteksten te schrijven. Dat hangt samen met de voorbereiding van een Handreiking verordeningen in het omgevingsplan van de VNG en het Ministerie van BZK. Deel 2 van de handreiking wordt gepubliceerd zodra daarover een besluit genomen is; er wordt alles op alles gezet om dat nog voor de zomer te laten gebeuren.

Beleid voor omgevingskwaliteit
De Omgevingswet verlangt niet alleen procedurele waarborgen voor een goede omgevingskwaliteit, maar uiteraard ook betekenisvol beleid. Met de invoering van de wet wordt het bestaande kwaliteitsbeleid (in de vorm van dubbelbestemmingen in het bestemmingsplan, welstandsbeleid, erfgoedbeleid, reclamebeleid, beeldkwaliteit en dergelijke) van rechtswege opgenomen in het omgevingsplan-van-rechtswege. Gemeenten hebben vervolgens enige jaren de tijd om daarvan samenhangend beleid voor een goede omgevingskwaliteit te maken en op te nemen in de verschillende instrumenten van de Omgevingswet (omgevingsvisie en -plan, het vergunningstelsel en wellicht in een specifiek programma voor omgevingskwaliteit gekoppeld aan omgevingswaarden voor kwaliteit).
Het denken over dit kwaliteitsbeleid is in volle gang, waarbij door (leden van) de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit handreikingen en voorbeelden worden voorbereid, zoals het Schetsboek Omgevingsplan Op Kwaliteit, een handreiking ‘omgeving van een monument’, en bouwstenen voor kwaliteitsbeleid onder meer in relatie tot energietransitie. De Federatie blijft graag op de hoogte van dergelijke voorbeelden.

De Handreiking Adviesstelsel voor omgevingskwaliteit is hier te downloaden

Flip ten Cate | maart 2020
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit via:https://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief